Jenaplanschool als gemeenschap
In de wirwar aan verschillende speciale onderwijstypen, kan het lastig zijn het overzicht te behouden. Zeker omdat er tussen de verschillende schooltypes onderling lustig van elkaars ideologie wordt gesnoept. Voor enige duidelijkheid houden we voor de beschrijving van de schooltypes star vast aan het originele concept, voor de betreffende schoolvernieuwers waarschijnlijk een doodzonde. Desondanks hopelijk bruikbaar als een handvat voor de schoolkeuze. Onder het traditioneel vernieuwingsonderwijs vallen grofweg Montessori-, Freinet,-, Dalton,- en Vrije scholen. Maar ook het Jenaplan valt onder deze noemer.
Jenaplan
Het Jenaplan omarmt de verschillen in mensen. Waar het reguliere onderwijs verschillende achtergronden niet worden benadrukt en iedereen het zelfde wordt behandeld, worden de verschillen in eigenschappen, capaciteiten en cultuur in het Jenaplan erkend en gerespecteerd.
Stamgroepen
De basis van het Jenaplan, genoemd naar het Duitse plaatsje waar de eerste experimenten plaatsvonden, is de stamgroep. Leerlingen van verschillende leeftijden worden bij elkaar gezet. Deze groepen blijven drie jaar bij elkaar en er moet zoveel mogelijk verscheidenheid binnen de stamgroepen zijn. Op deze manier bevindt het kind zich elk jaar in een verschillende sociale positie. De stamgroep heeft een eigen huiselijke omgeving, klaslokaal, die ingericht en beheerd wordt door de kinderen. Op deze manier leren ze verantwoordelijkheid voor hun ruimte.
Gesprek, spel, werk en viering
Niet heel anders dan in het montessorionderwijs waar ook verschillende leerjaren bij elkaar worden gevoegd, denk je wellicht. Maar waar het montessorionderwijs zich richt op de gevoelige periodes van een kind en speciaal ontwikkeld leermateriaal hiervoor gebruikt, focust het Jenaplan onderwijs zich kenmerkend op een ritmische afwisseling van vier basisactiviteiten: gesprek, spel, werk en viering. Deze vier activiteiten zijn de basis van leven en leren in het Jenaplan. Concreet houdt dit in het klaslokaal in dat er een kringgesprek gehouden wordt. In het kringgesprek gaat het om informeren en wederzijds begrip; een activiteit die door vele scholen buiten het Jenaplan is overgenomen. Door te spelen in de klas leren de kinderen rekening met elkaar te houden. Onder werk vallen logischerwijs de instructiemomenten en de blokperioden, waarin kinderen zelfstandig met het werk bezig zijn. Bij de laatste basisactiviteit, de viering, gaat het in het Jenaplan om het hoofd en het hart en worden gevoelens aan elkaar overgebracht. Denk bijvoorbeeld aan een gezamenlijke weekafsluiting.
Wereldoriëntatie
Wereldoriëntatie is het belangrijkste vormingsgebied in een Jenaplanschool. Kinderen leren daarin om te gaan met de natuur om hen heen, de mensen dichtbij en verder weg en met vragen rond de zin van het leven en de wereld. De kinderen gaan hiervoor op excursie en worden gemotiveerd zelf vragen te stellen en een eigen mening te vormen.
Gemeenschap
Als je kiest voor een Jenaplanschool voor je kind, realiseer dan wel dat de school, ouders en kinderen samen als één gemeenschap worden gezien. Er wordt uitgegaan dat de ouders een zeer bewuste keuze maken voor dit onderwijs, aangezien de scholing méér dan alleen kennisoverdracht omvat, maar ook een bepaalde manier van in het leven staan.